سمسور

د قافيې پر باستيل يو ټکنی گوزار!

 

د دې لپاره چې د پښتو د بېقافيه (اوبې رديفه) شعرونو په لړ کې مو دغه بېقافيه ((گډ وله)) شعر ښه ترا پېژندلی اوسي، وار له مخه د بېقافيه پښتو شعر بېلابېل ډولونه او ځېلونه مينه والو ته لنډ لنډ ور پرگوته کوو چې له څه باندې نيمې پېړۍ راهيسې له يوه پرلپوري غورځنگ سره راميدان ته شوي او ډلبندي شوي دي (پښتو بدلمېچ۹ څپر کی: ۳۱۶- ۳۷۶): نيم ازاد، بشپړ از اد، سپين او په دې لړ کې، ناپېيلي (منثور) شعرو نه او بيا له څرنگيز اوڅومره ييز پلوه د هر ډول يا ځېل (ژانر) کوشني او کوشنوټي ډولو نه او ځېلونه .

چې په دې لړ کې د ناپېليو مخينه بيا، د ادبي ټوټو (پارچو) او نورو هنري نثرونو په رانغښتو سره تر يوې پېړۍ هم وراوښتای شي. هرگوره، په دې ترڅ کې مو داهم پر زباد رسولې چې په پښتوکې بېقا فيو او بې رديفو، ډولونو، د پارسي، عربي يااردو پرخلاف، د انگرېزي يا بلې اروپايي هغه پرځای تر ۹۹-۹ سلنې پورې پر خپل (و) گړني او بيا ليکني څپيز- خجيز (سېلابوتو نيک) شعري سېستم ټيکاو لرلی دی.

په دې توگه په تېرو۴- ۵ لسيز وکې کې لروبر گڼ شمېر ويناوال رامنځته شوي چې د استاد پژواک له مونډي شعر (← کليمه داره روپۍ) رانيولې، داستاد ژواک تر ناپېيلي (منثور) شعره يې، د بې قافيه موزونواو نا موزونو شعري فورمونو اوکالبونو درې څلور

ډولونه رادود کړي، بې له دې چې يې سره واغږي راواغږي. په پښتو کې د بېفافيه شعر بېلابېل آر او څېرمه ډولونه

لومړی: نيم ازاد کالبونه او مونډي شعرونه

(۱) ازاد او نيم ازاد شعري کالبونه چې د دې لمريزې پېړۍ له لومړيو راهيسې يو شمېر شا عرانو د دوديزو قافيوالو ځېلونو په لړکې د ((ترکيب بند)) او ((ترجيع بند)) نه په الهام اخېستنه په خپلو خپلو خورمنځونو (سليقو) او نوښتونو سره ، له بېلا بېلو لنډو

او اوږ دو، بيتونو، مسرو او بندونو او بيا له لږو ډېرو قافيو سره رادود کړي، لکه:

استاد حبيبي، استاد بېنوا، عبدالرحيم مجذوب ، اجمل خټک، لايق، پوهاند مجر وح، پوهاندزيار، ننگيال، رحمت شاه سايل،حسينه گل تنها، دروېش درانی...چې هغې خوا ته يې ((نظمونه)) بولي.

(۲) مونډي شعرونه

يا هغه بېقافيه (اوبې رديفه) شعرونه له يوبرابر خجنوڅپو سره، لکه د استاد پژواک د ((کليمه داره روپۍ۱۳۱۸- ۱۳۳۷) د ټولگې ټولې فولکلوري کيسې، په لره، په نورو ټکو، په شمالي او سوېلي پښتونخوا کې بيا د بشپړ ازاد له څو گوتشمېر وينا والو، لکه ارواښاد استاد ايوب صابر او څه ناڅه يې له نژدې پليوني رومان ساغر او بل يو نيم پرته، نورو ډېرو د نيم ازاد يامونډي (بېقافيه، موزون له يو برابرو مسرو سره ) دا ازمايلي دي، لکه ايازداودزی،مايل، رفيقي (!)... .

درېگۍ د مونډي شعر يو لنډ ډول دی، چې له يوبرابر درو هموزنومسرو څخه رغول کېږي،د درېواړو مسرو اوږدوالی د دوديز غزل له۷ تر۱۶ څپيزومسرو رسي اوله دود يز مثلث(در ېيزو) سره د توپير لپاره پرې پوهنوال يارمحمد يزال ]درېگۍ (هايکو) ۱۳۹۲ [ دغه نوم

اېښی دی؛ او د (←سپين شعر) په څېر يو انځور او يو پيغام رانغاړي. ۷ څپيزه بېلگه يې:چې پسرلي وخندل- ما له خوښۍ وژړل- هسې مې ژوند وزېږېد (زيار)؛

۱۱څپيزه:

ماوې کوژده خوکوې، کار څه کوې؟ - شاځوان په ځواب کې وويل په زغرده: چې منجاور د شمشېره ولي يم (يزال) هسې خو لسيزې وړاندې ما، پيونداو... يو لړ بېلگې ازمايلې دي، خو په روستيو۵-۶ کلوکې ورته د ټپيزو تر څنگ ورته د جاپاني هايکو د يوه اداپت کړي بلونج په توگه تر پو هنوال يزال هم کال نيم وړاندې، ارواښاد نوموتي غزلبول زړه سواند، يومخيزپام ور اړو لی وو او

تر يوې خپلواکې ټولگې يې رسو لې دي، تر دې چې د لومړي پښتون- افغان په تو گه د جاپان د اړوندې ټولنې له خوا (توکيو) ته وروبلل شو او د هايکو د ۲۰۱۱ ز. کال په سيالۍ کې يې د جايزې وياړ ترلاسه کړ.

دويم: بشپړ ازاد شعرونه

دې شعري ځېل (ژانر)، لکه وار له مخه چې وويل شو، د پارسي، عربي يا اردو پر خلاف، د انگرېزي يا بلې اروپايي هغه پرځای ، د خپل (و)گړني او بيا ليکني څپيز- خجيز شعري سېستم پر بنسټ رادود شوی دی. په دې توگه په تېرو۴- ۵ لسيزوکې کې لروبرگڼ شمېر شاعرانو د استاد پژواک له مونډي شعر(کليمه داره روپۍ) رانيو لې، داستاد ژواک تر ناپېيلي (منثور) شعره، د ناقافيوالو يا نيم قافيوالو موزونواو ناموزونو شعري فورمونواو کالبونو درې څلور ډولونه رادود کړي، بې له دې يې چې سره واغږي راوا غږي.

هرگوره، په دغه لړکې ما تر هرڅه وړاندې د نورو څو پليونو په ملتيا د سم سهي ازاد بېقافيه او بې رديفه موزون) شعرغورځنگ راپيل کړ او د پېنځو لسيزو په مهالپېرکې مو (بره خوا) ډېر له ځان سره را ملگري کړل، لکه: رفيع، ننگيال، پيوند،کاوون، يون، حسن ابرون، صفيه، مواج، مستان، ارمان، فردا، علم گل سهر، هميم جلا لزی، ستانه مير زهير، شپون، خزان، هادي، هادي ملا، لطيف بهاند، آصف بهاند، صديق بدر، احمد تکل، حفيظ گردش، بېکسيار، ذبيح حسن... ؛ استاد رفيع (زرينې څانگې) بيا عظيم ساپی د ازاد پښتو شعر لومړی نوښتگر بللی دی.

ما له څه مهال راهيسې د پارسي تربرورانو پر پليونۍ نه، بلکې د مثبتې سيالۍ له مخې د ((ازادغزل)) يو بېلگه دوې ازمايلې دي. داسې چې هر بند له درو يا څلورو مسرو څخه رغول کېږي، لومړۍ يې بېقافيه (مونډۍ) راځي او يوه روستنۍهغه يې داسې قافيه لري چې د نورو بندونو له هغو سره همغږي ولري. دادی، دلته يې له درو مسره ييزو بندونو يوه بېلگه وړاندې کوم چې تېرکال (۲۰۱۶) سردارعلي ټکر له تاند وو بپاڼې اخېستې او په خپل زړه راکښوني غږ کې يې سندريزه کړې ده: د سر سيوری

ما دې له گرمۍ د سرو بارخوانو، نه

څه ښه سر پر سيوري د بڼو کړ ستا...

سيوری دې زما له سره کم مه شه!

لولم مينه وړي تېر يادونه دې

شپه او ورځ د سترگو په ککيو کې

ورک دې کله پل له دغه چم مه شه!

نه دي لمر سپوږمۍ دې د ښايست ساري

نه د جنت حوري د سيالۍ جوگه

سيالې ښاپېرۍ دې د ارم مه شه!

د استاد بهاؤالدين مجروح يو لړ((نااشنا سندرې))- د قافيوالو يا ازادو کالبونو هغو تر څنگ_ دټولمنلي ازاد شعري ځېل ، هغه هم له ارواپوهيز سبک سره د لومړني نوښت په توگه لوړېارزول کېږي. هرگوره، له شاگردانو يې ((پوهندوی ارواښاد اسد اسما يي)) د ((ځانځانيښامار)) پر پليونۍ په پاريس کې د خپل څو ورځني بند يوه اوږده کيسه کښلې وه چې مايې ورسمه کړې بڼه له يوې لسيزې راهيسې و په سولگرکې خو ندي ساتلې ده؛ همداسې په دوهکيسه ليکو الوکې يې،اکبرکرگر يوه سپين وزمه او د زرين انځور يوه ازاده پېيلې بېلگه همهمداسې درواخله. غفور لېوال بيا نن سبا د اوږ دو او نيم تا ر يخي- اسطوره يي سرودونو،

منظومو او بوللو (حماسو) له پلوه په (نيم) ازاد شعر کې تر ټولو مخ پر بره روان دی.

درېيم: سپين (بېقافيه او بېوزنه) شعرونهيا چې پارسي انډول يې (شعر سپيد) دی. د ازاد هغه په څېر تر ډېره له خپل پښتنيفولکلوره آره اخلي، لکه د نکلونو نارې، د کوشنيانو سندرې، يو لړ متلونه، ټوکې... . دا ډولشعر پر لنډواو اوږد ځېلونو وېشل کېږي، او پليوني يې له گوتشمېره تېری نه کوي، لکهزيار، ننگيال، پيوند، مستان، دروېش... سپين يو انځور او يو پيغام رانغا ړي او په دېتوگه ترگوشتمېر لنډواوږدو ټوټو تېری نه کوي؛ که نه پر (← ناپېيلي) هغه اړه پيداکوي.ارواښاد ننگيال په ازادکې دومره پر مخ تللی وو چې ما مټې د شپېتمو لمريزو کلونو په پایکې سپين ته په ډېره هڅونه او پرلپسې ټينگار رامات کړای شو او بيا يې تر ځو انمرگۍ نورپرېښوونکی نه وو. تر دې چې د شمېر له پلوه يې تر رېکارډه رسولی او تر اوسه يې څوکد سيالۍ جوگه نه شول . هرگوره، داوږدوا لي له پلوه زما۱۶مخيزه بېلگه (نوې پېړۍ او نوېزرۍ ۱جنوري ۲۰۰۰ ) تراوسه بېسارې ده .

همداراز له دوه درو کلو راهيسې فدا نظري بيا، بې له کومې پاموړې شاعرانه مخينېيوانځوريز لنډ سپين شعر ته يوو ار يزه ملا تړلې، چې په دغه لنډ مهالپېر کې يې تر دروټولگو چاپ ته سپار لې دي: لو مړۍ ټو لگه يې د شاملو او واصف باختري، نرو دا، هوگو،

تواردوفسکي له څو ژباړ ليو شعرونو پرته نورې خپلې پنځونې رانغاړي او بله يې د دواړونومَوړو پارسي شا عرانو له گڼو ژباړلو بېلگو سره ، او درېيمه يې د ۱۶۵ عربي او غربيانقلابي شا عرا نو يو ژباړلي غورچاڼ دی.

څلورم: ناپېيلی يامنثور (اوږد بېقافيه او بېوزنه) شعرشعر د سپين هغه غوندې بېوزنه دی، په همدومره توپير چې سپين يو خيالي انځور او يوپيغام رانغاړي او په پښتو کې ترگوشتمېر لنډواوږدو ټوټو يا مسرو تېری نه کوي، خوناپېيلی دا له هنري پرداز سره سره (لږ تر لږه د يوه تکل يا لنډې کيسې هو مره) بېلگې ري . هن، لکه وار له مخه ورته نغوته وشوه، څنگه دا چې بېقافيه ځېل ادبي ټوټې او بېلابېل ادبي نثرونه راخلي، نو هم د يو پېړييزې مخينې او هم له څومره ييز پلوه له دغونورو بېقافيه ډولونو ځېلونو سره پوره توپيرمومي.

همداراز يو شمېر لنډې کيسې، يا يې لږ تر لږه د لنډو او اوږدو هغو پيلامې هم په دې ډله کېرا تلای شي، د بشپړو کيسو بېلگې،لکه د موسی شفيق (عبقريان)، د پسرلي (سره غالۍ) اود کاروان يوه نيمه هغه؛ د استاد بېنوا او روغ لېوني ادبي ليکونه يا د استاد عبدالهاديداوي د ۱۳۰۰ل. کال راپورتاژ ( پوهنوال پښتون اقا شېرزاد: ادبي ځېلونه ۷۴). د کره اوخوږې پښتو ليکوال استاد شهرت ننگيال بيا هره ليکنه ، ياده (خاطره) ،طنز، راپورتاژ،يونليک... هم همداسې درواخله.

په پښتو کې (ازاد+ سپين ) گډوله شعر

ولې او کله راپيداشو؟

تر کومه چې ماته پته ده، د داسې گډوله پښتوشعر پيلامه له څه باندې نيمې پېړۍ را هيسېغني خان رانښلولې ده. د ۱۳۴۴ل. د زمري مياشت وه چې د دارالاامان خواته د پاچاخان دليدو لپاره ولاړم او لومړی ځل مې پرهغه فلسفي شاعر واوښتم چې په سيور رلنه دېره کېله استاد الفت سره په خبرو اترو لگياوو. همداچې خبره پر شعرو شاعرۍ را غله، کتابچهيې راواخېسته او ويې ويل: غواړم وار له مخه درته د ازاد نظم يودوه بېلگې ولولم چېتازه مې ازمايلی دی. د لومړۍ بېلگې له اورولو سره يې استاد الفت موسکی شو اوورزياته يې کړه چې دغلته شاعر خپل اندو واند (فکروخيال) ښه ترا پر کاراچولای شي اوله دې سره شعري نوښت مخ پر بره درومي.

نو زه هم له هماغې ورځې د دغه ازمايښت په تکل کې شوم، خو د غني خان (freeverse) پرځای مې د استاد مجذوب مروت د ((پېغلې)) نيم ازاد شعر ځانته مخبېلگه کړ.، نوورو ورو راته داپته ولگېده چې د غني خان هغه ازمايلی ځېل د انگرېزي هغه ړندې پېښېدي. تول وتال او موسقيت نه لري او دا سردار علي ټکر وو چې د يو شمېر قافيو الوشعرونو او نظمو نو تر څنگ يې دغه شعري ځېل هم په ډېرو کٌړاوونو (مشقو نو) ورسندريز کړ او په دې ډول يې نور هم په لروبر کې د يوه ستر شاعر په توگه وځلاوه او

گرانښت او منښت يې لا پسې ور زيات کړ.

ولې مو په دې نامه نومولی دی؟

لکه څنگه چې پر نړيوال او بيا زموږ د سيمې پر کچ دا ټولمنلی دود دی چې هنري، اد بياو بيا شعري ځېلونه (ژانرونه) تر هرڅه وړاندې د تخنيکي جولې پر بنسټ پر بېلا بېلونومونو نومول کېږي او ډلبندي کېږي،او هله د-اېزمونو، مکتبونو،سبکونو، بهير

ونو(جريانونو)، په نورو ټکو،د بېلابېلو ژب- ښکلاييزواو ژب-انديزواړخونو له مخې. په دېلړ کې پښتو شعر هم وار له مخه پر قافيوالو ا و نا قافيوالو ځېلونو يا ډولو وېشنه مومي،او بيا د دې يا هغه ډول د چوکاټ دننه کوم کوشني او کوشنوټي ځېلونه.په دې توگه گورو چې نه لره خوا د انگرېزي (free verse) په سيده پليونۍ د غني خاناو بره خوا په ناسيده پېښو نوي رادود شوي بېقافيه شعرونه، ( لږ تر لږه د پښتو او پارسي پر کچ ) په آرو درو منل شويو آرو او څېرمه ځېلونو (ازاد، سپين ، منثور ) کې راځي،په نورو ټکو، له هېڅ کوم آر يا څېرمه ځېل سره اړخ نه لگوي؛ خو داچې په ترڅ ترڅ کېيې ځينې ټوټې يا مسرې په ازادو (بېقافيه موزونو) او ځينې يې په سپينو (بېقا فيه بېوزنو)،او ياهم بېلابېلو وزنونو اړه پيدا کوي، نو موږ ته يې د دود يزو ادبي فنو نو د نومَونو(سکته، ضعف ا لتأليف، ويارمن يا معيوب ) پرځای. ((گډوله شعر)) نومَو نه غوره واېسېده،هغه هم په دې لاندې دکونو دليلونو:

۱- څنگه چې د اروپايي او بيا انگرېزي شعر په پېښو جوړېږي، نو له پښتو ( و)گړني شعرسره همغږي نه لري، په نور ټکو، په ټولمنلې پاسنۍ تخنيکي ډلبندۍ کې نه را ځي.

۲- سندريز ه وړتيا نه لري. ځکه، نه يوازې له پښتو ټنگ ټکور سره لا څه چې له لويهسره له ختيز اته- لس سُره موسيقۍ سره اړخ نه شي لگولای. دا نو، لکه پاس ورتهنغوته وشوه، ټکر تراوسه ړومبۍ پښتون کمپوزر و سندرغاړی دی چې د غني له خوا دانگر ېزي شعر پر پليونۍ ويلی ((گډوله)) شعرونه ، کټ مټ، لکه نور مات گوډ قا فيوال هغهيې، له هندوارياني ((سا- رې- گه- مه- په - ده- مي- سا)) سازوواز سره په خپل نوښت وربرابر کړي دي.

۳- پښوييز (گرامري) سرغړاوی، په دې مانا چې د بېقافيه او بېوزنه ټوټو يا مسرو په ترڅترڅ کې د يوې نيمې ازادې مسرې يا بيت دننه د ((شعري اړتيا په پلمه ناوډوني پېښېد ایشي، لکه واخلې د تکل په (رڼا ۱۴) نومي شعر کې دا وړاندې روستوالی:رڼا پټه ده په وريځ کې(آراوډون: رڼاپه وريځ کې پټه ده) يا (په وريځ کې رڼاپټه ده)همداراز يې په ( سکوت او چغې۲۴۱) گډوله کې پارسي وزمه اضافي تړنگ، لکه:

سکوت مې په خوله کې

(ځای د خوب) لټوي

او چغې اوس په چغو هم

نه راويښېږي.

۴- د مينه والوکړۍ يې ډېره لنډه تنگه پاتې کېږي، هسې خو بې له هغه ۹، ۹۹ پښتانه ترهنري شعره ، ساده نظم او ولسيړ نيم ولسي شعر خوښوي، ځکه پرې نه پوهېږي او چې لابيا تول وتال هم و نه لري.د هواري غوره او پتمنه لاره داده چې که ويناوال ټول شعر پر يو راز وزن او تول وتالبرابر کړي ښه تر ښه، که نه، هغه ازاده نيمه ټوټه يا مسره دې هم سمه گرامري کاندې او پهدې ډول هره گډوله هغه، سپين شعر ته راواړوي . ځکه ازاد شعر او سپين شعر منل شويځېلونه دي او له پښتو (و) گړنيو ځېلونو سره اړخ لگوي.

۵- پايله يې داجې په ټوله کې گډوله شعر د نورو دودو بېقافيه ځېلونو هومره پښتو شعر دقافيې له باستيل (زندان) څخه رايستای نه شي او له دې لامله يې پر دغه با ستيل باندېزغرد نه، بلکې يو ټکنی گوزار بللای شو!لره خوا تر غني خان نيمه پېړۍ راروسته په بره خواکې د گډوله شعر ناگاهانه پېښې پهلاندې توگه څېړو:زما په يادښت هادي عطايي (ملا) لومړی ځوان شاعر وو چې د ادبياتو پوهنځي په زدکړيزپېرکې يې تر لږ و ډېرې قافيوالې شاعرۍ راروسته ما د څه ناڅه اوږده نيم ازاد يا مونډي شعر(←) يوه بېلگهد ۱۳۵۱ ل. کال د وږمې مهالنۍ په لومړۍ گڼه کې ور خپره کړې وه. خوڅو کاله روسته يې له لښکرگاه څخه پرلپسې غني وزمه (←)څو بېلگې راواستولې چې تريوې هغې پرته مې نورې راسره کتننپلاوي لاسليک نه کړې. په امريکا کې يې له مېشتيا سرهلږو ډېر بشپړازاد ځېل ته راواوښت او دادی، نن سبا يې ورته په کوَټه کې د((عبدالهاديملا)) په نامه په ټول شور و زور ملا تړلې او څو ټو لگې يې له چاپه راکښلې دي.په دې لړ کې ښاغلي حسن ابرون ورته بيا زما په لږکۍ هڅونه او لارښوونه ازاد ځېل

راخپل کړی او لږ تر لږه يې درې ټولگې چاپ ته سترگې پرلاره دي. همداسې، لطف الرحمن خاموش، سيد منتظرشاه هاشمي، مفتاح الدين ساپی درواخله. په لندن مېشتو شاعرانو کېغلام محمدکامه وال لومړی ويناوال دی چې تر اوږدې قافيوالې او په تېره غزليزې مخينېسره يې د گډوله شعر لاره پرمخ اخېستې او پرلپسې يې دوې ټو لگې له چاپه راکښلې.

(راڅڅېدلې چوپتيا)

----------------

دا د اوږدې مخينې قافيوال او بيا غزلبول شاعر نظيف تکل د شعري ټولگې نوم دی چېزموږ د دغې کره کتنې پلمه يا انگېزه شوې ده. ده په خپله دغه تازه چاپ کړې څلورمهشعري ټولگه چې د قافيوالو شعرونو(غزلو، څلوريزو) تر څنگ يې پکې نژ دې نيمايې

بېقافيه هغه رانغښتې دي، د تېرجولای پر پېنځلسمه د لندن ادبي بنډار ته د مخکتنې لپا رهوړا ندې کړه (← کرگر: تاند ووپاڼه). که څه هم له تخنيکي- جوليز پلوه يې يو نيم ((گډوله)) شعر ته گوته ونيول شوه. خو د هنري-انځور يز نوښت له پلوه د نورو بېقافيه (ازادو او سپينو) په لړکې لوړ وارزول شو. هسې خو څرگنده ده چې از اد (موزون) فورم يو څه

زيات زيار و ازمېښت غواړي.

زما له ليده، تر تېرو درو خپرو ټولگو يې د دې نوې ټولگې د ژب- ښکلاييزې او ژب- انديزې پرمختيا او لوړتيا دک و دليل، تر هرڅه له مخه دادی چې دلته يې د پښېليزو (قافيوالو) اوناپښېليزو (ناقافيوالو) شعرونو شمېرانډول نژدې يو برابر دی. ځکه نن سبا له دې هېڅ کرهکتونکی نټه نه شي کولای چې دويم ډول ، په تېره ازاد او سپين دا ورځ تر ورځې مخ پر برهدرومي او په دې چم پښتوشعر د قافيې له باستيله مخ پر راوتو دی.!

زموږ هڅاند شاعر (تکل) په ((راڅڅېدلې چوبتيا)) کې ټولټال ۲۸۸شعرونه رانغښتي، له دېانډول سره: ۱۴۵ غزل او څلوريزې، دوه ټپيزې، ۴۲ازاد، سپين او د دې دوا ړو ځېلونو يولږکی شمېر((گډوله)) او يو ناپېيلی (منثور) شعر. داسې برېښي چې تکل له ۲۰۱۳کالراهيسې دغو بېقافيه شعرونو ته مخه کړې او که همداسې يې پنځونه پر مخ يوسي، دابهنوره هم را زباده کړي چې څومره پاخه منگ ته ور نژدې کېږي، دغسې يې شاعري ورسرههم اوږه پراوږه پخېږي او خوږېږي.

دا دی دلته يې څو بېلگې، تر هرڅه له مخه د هنري نوښت او په ترڅ ترڅ کې له تخنيکياړخه تر ارزونې لاندې نيسو،لکه دالاندې:

رڼا(۱۴ مخ)

وريځ په چمن کې پرته

چمن په وريځ کې ويده

مرغۍ د راروانې رڼا په هيله

د زوړ دېوال له سوړو

يوه يوه راالوځي

زه د اسمان ډډې ته گورم

رڼا پټه ده په وريځ کې

د دغه شعر اوگونې مسرې له څلورم خج سره راپيل شوې، خو يوازې لومړي دوې يې ازادهبڼه لري. داسې چې دهمدغو دوو مسرو دوه غبرگوانځورونو (استعارې او پرسو نېفېکېشن)ټول شعر ته ښکلا او نوښت وربښلی دی.

د (گناه ۳۰) شعر يې هم همداسې ۷ مسري لري او لومړۍ لنډه او دويمه اوږده هغه يې هم لهڅلورم خج سره ازاده بڼه راخپله کړې، خو د مخنۍ بېلگې په توپير يې نورې مسرې هم هماغهانځورونه رانغاړي.

بل ورته گډوله (ځانمرگی ۲۵) بېلگه يې تر بل هرانځوره، له يوه نگېرگډون (حس آ ميزی،پرادوکسی) سره ښه ترا ښکلې او پسوللې راغلی: ( ... زه يې غږ په پټو سترگو اورم)؛ خوپه دې شرط چې (په پټو سترگو) تړښت يې کړول (قيد) نه، بلکې آلي (انسترو مېنتال) وي،يانې (د غوږو پرځای يې په سترگو اورم)!د (شرنگ ۲۰۲) په نامه يې دابله بېلگه د (نظم+ نثر) گډوله برېښي او هغه داچې لومړۍڅلور ټوټې يې له بېلابېلو وزنو سره پښېليزې (قافيوالې) هم دي، لکه:

يو راز مې د ژوند د زلميتوب يې

د مستې ځوانۍ او لېونتوب يې

ته مې تعبير د يو رنگين خوب يې

شرنگ د ناليدلي پېغلتوب يې... .

همداسې يې بله ورته (دوه بيتونه پلارته ۲۸۷) بېلگه هم درواخله:

له اوږده ځنډ روسته د هغه په ليدو

پير غوندې سړي ته لاسونه دواړه ورکوم

ږيره يې ښکلوم بيا ورته غاړه ورکوم

درد يې په درد اخلم، بلا يې له ځانه لرې

غم يې ورک شه خوښي د دونيا واړه ورکوم

.

چېرې کمپېښې بېلگه يې هم د برابرۍ له مخې ازاده راځي،لکه (مينه۱- ۳۱) چې له نحويپلوه يوه غونډله ده، خو له دود وخورمنځ سره سمه يې پر درو وړو ټوټو يا مسرو وېشلې او لهيوې ښکلي استعارې او کنايې اوبيا سېمبوليک پيغام سره:

یوازې کارغه

د ونې له بربنډو

اندامونو سره مينه کوی.

په ورته نامه (مينه ۲) بېلگه يې چې له ژب - ښکلاييز او عاطفي انځورگرۍ سره يې لهډېرې مينې پر دوتنه، تر خپل شاعرانه انځور لاندې هم چاپ کړې ده. خو چې له ((گډو له))توره هم بچه شي، په کار ده، لومړۍ دوې ټوټې يې د لومړۍ غونډلې يا بيت، او څلور نورېيې د دويمې غونډلې يا بيت په توگه ، همداسې لارغه (مکث) تر منځ وويل شي:

مينې !

استاد دې کړم (غونډله)

اوس د يار د سترگو

د غصې کتاب

په پټو سترگو

لولم (غونډله).

که خبره يوازې پر تخنيکي جولو راوڅرخوو، يوه به يې داوي چې يوشمېر گډوله بېلگې يېديو دوه مسرو له لږکي سمون سره پر ازاد او يا سپين شعر بدلېدای شي، لومړۍ بېلگې يې،

لکه (جمعه۱۴۶):

ډېرې جمعې مې

له لاسه وتې

او ډېر کارونه 

جمعې ته پاتې

خو اوس هم

نه پوهېږم

چې راروانه جمعه

به څه وکړم؟

د دې بېلگې ړومبی شپږ مسرې له څلورم خج سره ازادې راغلې خو روستۍ دوې يېورسره له دې اوډون سره همغږې کېدای شي اوپه دې چم ځنې بشپړ ازاد شعر جوړېږي:... چې به څه وکړم راروانه جمعه؟همداسې يې (يوه شپه ۱۴۷) گډوله بېلگه درواخله چې که په مخپای مسره کې يې له(سترگو) سره (سرو) ستاينوم راشي، بشپړ ازاد شعر ته رااوړي:

ياد دې شي

چې مامې سيوری

د وجود پردېوال

نه ليده

ساه مې ستا په ساه کې-

ساراکښله

او شپه ورو ورو- ستا د (سرو) سترگو د اينو

شاته ډوبېدله.

له ښکلو انځورونو سره يې د بشپړسپين شعر بېلگې:

- (خنډ ۱۳۴):

مرغۍ او ونې به يې

سيل ته و نه وځي

سږ به پسرلی هم

ناوخته راورسي

د وخت د مزله

بوټانو کې غنې شوې.

- (خوب۱۳۹ ): بېگا په خوب کې راغلې

زه مې له خوبه راوتلی وم

سهار مې د کوټې

ټولې لارې بندې کړلې

ماويل بېگانی خوب مې

په کوټه کې ساتم.

(سلام ۳۷۱) سپين شعر يې له (پورنوپويتري) سېمبوليکو بېلگو څخه بلل کېږي:

زه مې سلام

د سيند

د روانو اوبو

شرنگي ته لېږم

چې د لونډو کبانو

د زنا خبرې پخپله

مينځي.

د نوښتگر شاعر نظيف تکل د لاشاعرانه بريو او برياوو په هيله.

پوهاند دوکتور زيار