سمسور

پاکستان در دور اول مذاکرات صلح میان طالبان و دولت افغانستان و پیش از افشای مرگ ملامحمد عمر رهبر مرموز گروه طالبان، نقش میانجیگری در این رابطه داشت و حتی کلیددار اصلی صلح در افغانستان تلقی میشد. اما چنان که بعداً معلوم شد، این کشور با اخفای مرگ ملامحمد عمر و انکار از تعقیب سیاست هراسافگنی در افغانستان سعی داشته است نفع و مطامع سیاسی خودش از مذاکرات به دست آورد. حالا این پرسشها که اگر اسلامآباد در رفتار سیاسی خود با افغانستان صادق است، چرا مرگ ملامحمد عمر را مخفی و با اوجگیری موضوع مذاکره با طالبان، انتحاری به افغانستان فرستاده است، افکار عمومی در افغانستان را به خود مشغول کرده است. پاکستان تا هنوز نتوانسته به این پرسشها جواب قانعکننده ارائه کند و به این ترتیب جایگاه قبلیاش در مذاکرات صلح افغانستان را احیا نماید.

حالا که اسلامآباد درک کرده است چگونه از آزمایش حکومت وحدت ملی که باور داشت پاکستان کلیددار صلح افغانستان است، ناکام بیرون شده، تقلا دارد تا روابط خود با کابل را به حالت عادی بازگرداند. سخنان سخنگوی وزارت خارجه پاکستان و سرتاج عزیز درمورد از سرگیری تلاشهای این کشور برای احیای مذاکرات صلح میان طالبان و دولت افغانستان، نشان میدهد که اسلامآباد نمیخواهد بپذیرد در بازیهایش با افغانستان دچار خطا و اشتباه بزرگی شده است. پاکستان با حسن نیت نشان دادن دوباره در قبال افغانستان و بعضی تلاشهای دیپلماتیک برای رفع تنشهای موجود در روابط دو کشور، میخواهد وانمود کند که پاکستان همچنان متعهد به آوردن صلح در افغانستان است و اگر مشکلی در این زمینه پیش آمده، به هیچ وجه به رویکرد سیاسی اسلامآباد در این بازی تعلق نمیگیرد. به نظر میرسد که اسلامآباد از هر گزینۀ ممکن برای تبرئه و اثبات بیگناهیاش در خصوص جنگ جاری افغانستان استفاده خواهد کرد و در این راه با بیشرمی تمام به دامن کشورهای نظیر چین و امریکا هم متوسل خواهد شد. ولی با توجه به فضای ضدپاکستانی که فعلاً در محافل سیاسی و فضای اجتماعی در افغانستان مشاهده میشود، احتمال نمیرود که کابل به زودی روی موضع اخیر پاکستان اعتماد کند و دوباره نقش میانجی صلح را به اسلامآباد واگذار کند.

از سوی دیگر، محمداشرفغنی در دیدارش با مردم لوی قندهار گفته است با افشای مرگ ملامحمد عمر، وضعیت کاملاً تغییر کرده و ضرورت است تا مکانیزم صلح مورد بازنگری قرار گیرد. او در این دیدار که هفتۀ گذشته انجام شد، تأکید داشت که مردم نیز برای آوردن صلح وارد عمل شوند و دولت را در این خصوص یاری رسانند. به عقیدۀ رهبری دولت افغانستان، پس از مرگ ملامحمد عمر، طالبان چانس زیادی برای ادامۀ زندگی شان ندارند و بحران رهبری در این گروه، فرصتهای مناسبی را در دو جبهۀ جنگ و صلح برای دولت فراهم میکند. از این رو، دولت سعی دارد تا پای مردم را به میز مذاکرات صلح میان دولت و طالبان بکشاند و از این رهگذر نقش میانجی پاکستان را به مردم و بزرگان قومی افغانستان انتقال دهد. هدف از تغییر مکانیزم صلح که اشرفغنی از آن سخن به میان آورده است، چیزی جز انتقال نقش قبلی پاکستان به متنفذین جامعه و نخبگان داخلی نیست و این کار میتواند ضمن افغانیسازی پروسۀ صلح، زمینۀ مناسبی را برای شروع و دوام گفتگوهای صلح در افغانستان فراهم کند.

اما دروازۀ گفتگو با طالبان تا زمانی بسته خواهد ماند که مرز تاریک میان دستههای چندگانۀ طالبان روشن نشود و موضع آنها در برابر یکدیگر شان کاملاً مشخص نگردد. دولت که هنوز نمیتواند چگونه در مورد سرنوشت صلح تصمیم اتخاذ کند (البته به جز تغییر مکانیزم صلح و انتقال نقش میانجیگری از پاکستان به بزرگان قومی)، ناشی از وضعیتی است که فعلاً در میان طالبان ایجاد شده است. چند دستگی طالبان و از سویی هم امکان دسترسی آسان دولت به رهبران تازه این گروه از کانال بزرگان قومی، رهبران حکومت وحدت ملی را در شرایطی قرار داست که نمیتواند تصمیم قطعی خود درمورد صلح و یا ادامۀ جنگ با طالبان را اعلام کند. از این رو، به نظر میرسد که احیای مجدد مذاکرات صلح با طالبان و بازگشت پاکستان به جایگاه قبلیاش در این مذاکرات، کمی دشوار است و شاید زمان زیادی را در بر گیرد.

سرخط ورځپاڼه