- 4 کاله دمخه (21/09/2020)
- خلیل ماندگار
- 1220
در پی اقدامات تازه‌ی دولت افغانستان برای فراهم‌آوری کمکهای تسلیحاتی هند و روسیه برای مبارزه با هراسافگنی، اسلامآباد ناگزیر شده است تا روابط خود با بعضی کشورها را تقویت و بازنگری کند. چین، تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان از همسایههای شرقی و شمالی افغانستان اند که اسلامآباد تلاش دارد با هر قیمتی دل آنها را به دست آورد. عربستان سعودی، قطر، امارات متحده‌ی عرب و ترکیه، کشورهای اسلامی هستند که در سیاست خارجی رییسجمهور اشرفغنی از جایگاه ویژهیی برخوردارند. با این حال، مقامات پاکستانی در ردههای مختلف سیاسی و نظامی، تلاش کردهاند با گفتگو با سران سیاسی و نظامی این کشورها، جایگاه کابل در سیاست خارجی آنها را محدود کنند.
به همین ترتیب، انگلیس، قدرت برتر در اتحادیه اروپا، امریکا در رأس هرم نظم کنونی جهانی و روسیه مدعی دیگر گردانندگی نظم جهانی، کشورهایی اند که پاکستان سعی کرده است آنها را متقاعد کند تا از جایگاه پاکستان در نظم منطقهیی قلب آسیا و جنوب آسیا چشمپوشی نکنند.
امامعلی رحماناف، رییسجمهور تاجیکستان که نسبت به ناامنیهای شمال افغانستان به شدت نگران است، امروز (11 نوامبر) طی سفر رسمی به پاکستان میرود. قرار است وی در این سفر مهم علاوه بر توسعه‌ی روابط سیاسی و اقتصادی میان اسلامآباد و دوشنبه، روی مسایل امنیتی افغانستان نیز با جانب پاکستان گفتگو و تبادل نظر کند.
همچنین رسانههای پاکستانی گزارش دادهاند که قرار است هفته‌ی آینده نوازشریف صدراعظم پاکستان به ترکمنستان برود و ضمن ملاقات با همتای ازبکیاش با رییسجمهور و اعضای پارلمان این کشور روی توسعه‌ی روابط دوجانبه و مشکلات امنیتی افغانستان گفتگو کند. پیش از این، نوازشریف به ترکمنستان رفته بود و ضمن امضای بعضی توافق‌نامهها در مورد همکاریهای اقتصادی با جانب عشقآباد، موضوع امنیت در افغانستان را نیز با مقامات ترکمنستان در میان گذاشته بود.
چین که در شمال و شرق افغانستان موقعیت دارد، از بازیگران اصلی منطقهیی است و نقش آن در وضعیت افغانستان برجسته و تأثیرگذار پنداشته میشود. مقامات پاکستانی به دنبال افزایش تنشها میان کابل و اسلامآباد، بیجینگ را متقاعد کردهاند در امور امنیتی افغانستان مداخله کند و پروسه‌ی صلح این کشور با طالبان را دوباره از سر بگیرد. در عین حال، مقامات سیاسی و نظامی پاکستان اعلام داشتهاند که آنها خواهان نقش سازنده‌ی ایران در پروسه‌ی صلح افغانستان هستند و انتظار دارند تا تهران هم در این خصوص مداخله کند.
این مجموعه‌ی تلاشهای نفسگیر مقامات پاکستانی در بیش از یک ماه گذشته است تا نشان بدهند که اسلامآباد نسبت به وضعیت جاری در افغانستان نگران است و اتهامات این کشور در برابر آن بیاساس و بیپایه میباشد. کابل مدعی است که اسلامآباد در پشت ناامنیهای افغانستان قرار دارد و با حمایت از گروههای تروریستی نمیگذارد این کشور به ثبات برسد. علاوه بر این، تلاشهای پاکستان برای جهت دادن به مواضع کشورهای همسایه‌ی افغانستان، هدف دیگری را نیز دنبال میکند.
قرار گرفتن پاکستان در متن تحولات افغانستان از عمدهترین اهدافی است که اسلامآباد با رایزنی با همسایگان افغانستان میخواهد آن را به دست آورد. اسلامآباد اگرچه این نقش را در گذشته بازی میکرد، ولی بازیهای دوپهلوی آن سبب شد تا کابل از همکاری صادقانه‌ی آن در بخشهای سیاسی و امنیتی قطع امید کند.
عربستان سعودی و ترکیه که هر دو مدعی رهبری جهان اسلام اند، اخیراً مورد توجه بیشتر مقامات سیاسی و نظامی پاکستان قرار گرفتهاند. این دو کشور در عین حال، نقش تأثیرگذار در چهارده سال گذشته در افغانستان داشتهاند. آنکارا و ریاض بارها از پروسه‌ی صلح افغانستان حمایت کرده و گفتهاند در صورت لزوم میان طرفهای جنگ در افغانستان میانجیگری میکنند.
ولی به دنبال شروع تنشهای تازه میان کابل و اسلامآباد، مقامات سیاسی و نظامی پاکستان با سفر به این کشورها کوشیدهاند تا آنها را متقاعد کنند که سهم پاکستان در تحولات آتی افغانستان را نباید نادیده بگیرند. راحیل شریف، لوی درستیز پاکستان، چندی پیش، به همین منظور به ریاض رفته بود. همچنین، در ماه گذشته‌ی میلادی، مانور مشترک نظامی که میان اردوی ترکیه و پاکستان در خاک ترکیه راهاندازی شد، به هدف انحراف توجه آنکارا از کابل به سمت اسلامآباد برگزار شده بود.
از سوی دیگر، پاکستان تلاش دارد تا مقامات روس را متقاعد کند که نفع آنها بیشتر در همکاری با اسلامآباد است نه کابل. به همین دلیل، مقامات نظامی دو کشور طی دید و بازدیدهای اخیری که در اسلامآباد و مسکو داشتهاند، توافق کردهاند یک مانور مشترک نظامی برگزار کنند. پاکستان با برگزاری مانور مشترک با روسیه که اخیراً روابط خود با هند را گسترش داده است، دو هدف دارد.
هدف اول آن به هند مربوط است که میخواهد با برگزاری تمرینات مشترک نظامی با روسیه، به دهلی نو وانمود که نباید با افزایش همکاریهایش با مسکو غره شود. هدف دوم آن تضعیف روابط کابل – مسکو از راه افزایش همکاریهای نظامی و امنیتی پاکستان با روسیه است. طبیعی است که روسیه در مقام انتخاب، از میان افغانستان و پاکستان، کشور دومی را ترجیح میدهد و این کار میتواند به ارتقای جایگاه اسلامآباد در معادلات منطقهیی بیشتر کمک کند.
به همین شکل، نوازشریف در ماه گذشته‌ی میلادی به بریتانیا و امریکا رفت تا با ملاقات با مقامات سیاسی این کشورها، نقش اسلامآباد در مبارزه با تروریزم را برجسته نشان دهد. اگرچه انتظار میرفت که نوازشریف با دست پر به خانه برگردد ولی سفر چهار روزهاش به واشنگتن نتوانست انتظارات پاکستانیها را برآورده کند. نقطه‌ی اصلی مورد اختلاف هم در دیدار شریف با اوباما، موضوع هند و افغانستان بود. اما حالا راحیل شریف میخواهد هفته‌ی آینده راهی واشنگتن شود تا مأموریتی را که نوازشریف نتوانست انجام دهد، او به پایان برساند. جنگ و صلح افغانستان بازهم در این سفر، از موضوعات اصلی مورد بحث میان راحیل شریف و مقامات امریکایی است.
این همه تقلا و تلاش برای آن است که پاکستان میخواهد از یک طرف روابط افغانستان با دیگر کشورها را محدود کند و از طرف دیگر، جایگاه خود در متن تحولات آتی این کشور را همچنان حفظ کند. هم‌گرایی و اجماع نظر پاکستان با کشورهای همسایه افغانستان و کشورهای قدرتمند جهان در خصوص مسایل افغانستان و منطقه، کابل را تجرید و منزوی خواهد کرد؛ امری که فعلاً در دستور کار اسلامآباد قرار دارد. به همین ترتیب، رایزنی اسلامآباد با قدرتهای برتر جهان در خصوص مسایل افغانستان و توجیه کمکاریهایش در خصوص مبارزه با تروریزم، میتواند موضع کنونی دولت افغانستان را در سطح منطقه و جهان متزلزل کند و بازی را به نفع اسلامآباد به پایان برد.
مقامات نظامی و سیاسی پاکستان هماکنون تلاش دارد با متقاعد کردن کشورهای تأثیرگذار در مسایل افغانستان، دوباره به جایگاهی برگردد که قبلاً حکومت وحدت ملی در اختیار آن گذاشته بود. کابل با خودداری از همکاریهای امنیتی با هند و واگذاری سرنوشت جنگ و صلح افغانستان به دست اسلامآباد، جایگاه ویژهیی برای این همسایهاش در سیاست خارجی خود در نظر گرفته بود. این جایگاه اما فعلاً به شدت آسیب دیده و بازسازی و احیای آن برای اسلامآباد که هم نگران نفوذ هند در افغانستان است و هم برای ورود به آسیای میانه به پابوسی کابل نیاز دارد، از اهمیت ویژهیی برخوردار میباشد.
سرخط ورځپاڼه