سمسور

بلا - ماهر احسانزی

• 1 کال دمخه (04/02/2023)
• ماهر احسانزی
• 685

د بلا کلمه د ځناورو په کورنۍ پورې اړه لري، خو افسانوي ځناور دی، دلته مې له افسانوې موخه داده چې لیدل شوی نه دی او نه هم وجود لري، خو د بلا کلمې له استعماله داسې ښکاري چې تر ټولو بد شکله، لوی او زورور ځناور دی.

      دا کلمه ګڼ مفهومیزه ده. له ګڼ مفهومیزې مې موخه داده چې څو مفهومه ورکوي، په بېلا بېلو ځایونو کې يې استعمالوو. کله په مثبته او کله په منفي جامه کې راڅرګندېږي. پر نوم سربېره ستاینوم او قید په توګه هم دی. بلا د سېمبول او استعارې په بڼه ځان راښيي.

 زنده ګي پکې رنځوره غوندې ښکاري 

 په دې ښار باندې د څه بلا سایه ده.

 دروېش درانی 

     بلا د ښیرو لپاره استعمالوو، ماشوم ته د مور د غوسې لپاره يې استعمالوو، چې نه ښیرا ده او نه دعا خو د مور نا رضایت او غوسه ورنه ښکاري. ماشوم که پرله پسې مور یا پلار ته غږ کوي، هغه بوخت وي، طبیعیت يې برابر نه وي، که بیا ورکړي، طبعا مخاطب ورته وآيې: بلا  . دلته بلا هیڅ مانا نه لري، خو مفهوم يې دادی چې باید متکلم غلی شي، وډار شي او له خبرې لاس پر سر شي.

    دا کلمه زموږ په لیکلي او ګړني ادب  کې هم په مختلفو مفهومونو کارول شوې. حمید مومند وايې:

څه بلا يې احتیاجه 

چې سړی کړې سګ مزاجه 

مسلمان هندو روِش کړې

او هندو مسلم رواجه 

په لاندې متلونو کې :

بلا وه برکت يې نه و.

خپله ژبه هم کلا ده، هم بلا 

دلته بیا د مصیبت او غم مفهوم هم ورکوي.

هغوی چې ژبه سمه استعمالوي، په غم او مصیبت کې نه را ګېریږي، کلا به ورنه چاپيره وي، محفوظ به وي.

ځينو بیتونو کې بلا د ( بلها ) لنډیز په توګه کارول شوې. 

سل مې د مینې په لالي پورې دي 

بلا بلا مې پرې بنګړي پورې دي

چې اصلا 

بلها بلها مې پرې بنګړي پورې دي.

دلته د (بلا ) راغلې) کلمه د (ډېر) په مانا سره ده. موږ يې په ورځینو خبرو کې هم استعمالوو: بلا موده وشوه چې ومې نه لیده. بلا خلک ورسره و، خو په کار داده چې (بلها ) په خپله بڼه ولیکو او ويې وایو،ځکه په ځينو ځایونو کې بیا د (بلها ) پر ځای د ( بلا ) ویل راته مفهومي ستونزه پيدا کوي.

په پورتینو بېلګو کې دویمه جمله ( بلا خلک ورسره و) اوس دواړه مفهومه لري:

ډېر خلک ورسره و او هغه مفهوم چې د کمال او تکړه خلک ورسره و، خو که بلها ولیکی بیا ستونزه ورسره کمېږي.

    بلا د با کماله او تکړه په مفهوم هم استعمالېږي او دا استعمال يې خورا ډېر دود دی.        

 عبید بلا سړی دی، په هر څه کې يې لاس چلېږي. 

څه بلا يې دومره په اسانۍ را ورسیدې!

   بلا د ازمیښت، غم او مصیبت په برخه کې هم کارول کېږي. 

له تېرو دوو میاشتو راهیسې یوې بلا کې ګېر یم.

په یوې بلا اوښتی وم، ښه شو  پخیر ورنه خلاص شوم.

د بلا سربېره (اشا) هم د یوې نا ملموسې خو ویرونکې او بد قواره ښځینه ځناور لپاره استعمالوو خو تر اوسه مو لیدلې نه ده او نه يې په اړه نور معلومات لرو.

ددغه ډول کلمو تفکیک او راټولولو لویه ګټه داده چې زموږ د ژبې د مفاهیمو په سپړنه کې زموږ نوی نسل ته لا ډېر د فکر کولو او د معلوماتو د زیاتولو باعث ګرځي. پښتو له ښه بخته له هغو ژبه ده چې ګڼ مفهومیزې کلمې په کې تر څه ډېرې دي او دا د ژبې له اقتصاد سره خورا ډېره مرسته کوي.

۱۴۰۱-۱۱-۱۵

شمشاد مرکزي دفتر