( تور جیل )
یکشنبه 5 جون ساعت 13 ونیم میرمن سعیده محمود از سرویس پشتوی رادیوی بی بی سی صحبتی در مورد انتقال اداره زندان بگرام از امریکائیان به افغانان با نویسنده داشت . مرکه ثبت شد اما پخش نشد . علت عدم نشر مرکه شاید طرح مطالبی باشد که سرویس های خبری خارجی میل ندارند روی آن زیاد حرف زده شود . این برخورد نه چندان معمول انگیزه نوشتن مضمون رویدست شد . در مضمون موضوع در حد مقدور انکشاف بیشتر داده شده است .
حالت حقوقی زندانیان بگرام ( پروان ) :
برای تثبیت حالت حقوقی ( ستاتو ) زندانیان بگرام دو الترنتیف مطرح است : شناخت واقعیت اشغال افغانستان ویا عدم شناخت آن .
1 ــ در صورتیکه واقعیت اشغال افغانستان پذیرفته شود ، با زندانیان به مثابه اسرای جنگ برخورد میشود . اسرای جنگ را حقوق بین المللی از انبوه حقوق قضایی و مدنی بهره مند ساخته است .
اِشکال کار درین جا است که قوت های مهاجم خارجی مدعی بدست داشتن تجویز شورای امنیت در رابطه به حضور نظامی خود در کشور هستند و واقعیت اشغال را نمیپذیرند . بنآ به زندانیان بگرام موقعیت اسرای جنگ قایل نیستند . ازین گذشته شناخت زندانیان بگرام منحیث اسرای جنگ به معنی قبول طرف متخاصم به عنوان « مقاومت» است . شناخت « مقاومت» شناخت اشغال است که از نظر حقوقی آنهم به نوبه خود به تادیه غرامات جنگ 9 ساله میانجامد .
2 ــ در صورتیکه نیرو های خارجی حاضر به شناخت اشغال نباشند باید افغانستان کشور مستقل و دارای حق حاکمیت ملی باشد . درین حال موضوع اینکه در یک کشور مستقل نیرو های خارجی به مبنای کدام حقی دست به ایجاد و اداره زندان اختصاصی میزنند ، به قوت خود مطرح میشود ؟
اداره بوش برای بیرون رفت از مناظرات حقوقی پر درد سر مخالفین مسلح را جنگ جویان غیر قانونی و زندانیان بگرام و گوانتانامو را « بیرون از حوزه موازین حقوق » اعلام کرد . این طرز برخورد با زندانیان تا کنون عملآ ادامه دارد .
سازمان های مدافع حقوق بشر به این باور اند که جنگ جویان را اعم ازانکه به حیث اسرای جنگ بشناسیم و یا خیر ، ازان جائیکه بدنبال نبرد مسلحانه توقیف میشوند ، باید از کلیه ضمانت های قضایی ( برائت ذمه ، منع شکنجه ، حق داشتن وکیل دفاع ، حق استیناف ) ، آنطوریکه توسط کانوانسیون های جینوآ تجویز شده است بهره مند باشند .
موسسه ملل متحد توقیف شدگان جنگ افغانستان را « اسرای جنگ » نامیده است .
« انتونلانوتاری » نطاق کمیته سره میاشت بین المللی در سپتامبر 2001 طی صحبت با ژورنالیست ها گفت : « امریکا و متحدین جنگ اعلام شده را علیه تروریزم و القاعده دنبال میکنند . درین جنگ کلیه اشخاص توقیف شده سمت اسرای یک منازعه بین المللی را دارند و باید از حمایت کانوانسیون سوم جینوآ مستفید گردند .
بنآ کمیته بین المللی سره میاشت جنگ امریکا و متحدین علیه مقاومت افغانی و القاعده را صریحآ « منازعه مسلحانه بین المللی » نامید و توقیف شدگان را لااقل تا زمان دسترسی به دلایل مخالف ، منحیث اسرای جنگ شناخت .
ناتو در 2001 م لایحه یی را به تصویب رسانید که طی آن توقیف شدگان را به دو کته گوری تقسیم کرد : اسرای جنگ و اشخاص متفرق . کته گوری اول باید از حمایت کانوانسیون جینوا مستفید میشد و کته گوری دوم تا زمان روشن شدن احوال بلاتکلیف باقی میماند .
لایحه در عمل پیاده نشد .
به هر حال ! کانوانسیون سوم جینوا ( 1949 م ) و پروتوکول ضمایم آن ( 1977 م ) در شرایط ظهور یک منازعه مسلحانه به جنگ جویان غیر دولتی حیثیت « اسرای جنگ » قائل میشود ( پروتوکول 1 ، ماده 43 و 44 ) و آنها را از ضمانت های قوی حقوقی بهره مند میسازد .
تور جیل :
در محوطه زندان بگرام جدا از عمارت اصلی محلی شبیه بارک های نظامی وجود دارد که توقیف شدگان خطرناک ( ! ) را برای استنطاق به آنجا انتقال میدهند . این محل را زندانیان که همه پشتو زبان اند « تور جیل » ( ترجمه انگلیسی بلاک جیل ) ، نامیده اند .
توقیف شدگان در آغاز در 6 کامپ استنطاق که در سراسر افغانستان پراگنده اند و مخفی نگاهداشته شده اند مورد بازپرس ابتدائی قرار میگیرند . سپس برای کسب معلومات بیشتر در تورجیل سپرده میشوند . درین جا هرگاه جان به سلامت بردند ، به عمارت اصلی بگرام راه مییابند .
به قول PHR ) Physiciansfor Human Rights ) در تور جیل متهمین متحمل آنچه حقوق بین المللی شکنجه تعریف کرده است میشوند .
اداره تور جیل برخلاف معمول در دست « سی آی ای » نیست . این شکنجه گاه را
( DIA ) Defense Intelligence Agency اداره مینماید .
امریکائیان به این دلیل به این محل و هم چنان محبس بگرام نام زندان نداده اند تا آنرا برای همیشه از پوشش حقوقی محروم بسازند. هیآت سره میاشت بین المللی حق احوال گیری منظم را از زندانیان تور جیل ندارد . نحوه برخورد با زندانیان بکسی معلوم نیست . مگر آنکه بخت یاری کند ، زندانی آزاد گردد و حوادث به بیرون نفوذ کند .
راپور « پی ، اچ ، آر » با شهادت 9 زندانی آزاد شده در رادیوی « بی بی سی » تائید شد .
این بار اول نیست که خبر شکنجه زندانیان به بیرون درز میکند . در نوامبر 2009 واشنگتن پست از قول نوجوانانی که مدتی را در زندان گذرانیده بودند ، روایت کرد که آنها طی مدت زمان توقیف لت و کوب شده ، از نظر جنسی بیحرمتی گردیده ، معروض به بیخوابی شده و مدت های طولانی در برودت و حرارت زیاده از حد حبس تجریدی را گذشتانده اند .
در مواردی شکنجه گران میتوانند محبوسین را هر بار طی مدت زمان چار ساعت متواتر تا یک ماه بیدار خوابی بدهند . بیدار خوابی متداوم زندانی را معروض به اختلال حواس مینماید و وی را برای استنطاق کاملآ انعطاف پذیر میسازد .
به دلیل ظهور حوادث نا مطلوب و انتشار آن به بیرون درین تازگی ها تصمیم گرفته شده است که در صورت باقی ماندن متهم طی بیش از دو هفته در تور جیل باید سره میاشت بین المللی مطلع ساخته شود .
اوباما رئیس جمهور امریکا دستور منع شکنجه را که در زمان بوش مروج بود صادر کرد . اما مستنطقین DIA به یکی از ضمایم ( ضمیمه M ) لایحه اردو که در محل تنظیم شده ، و جدیت را در استنطاق تحت شرایطی مجاز میداند ، اتکا میکنند .
وقتی تطبیق ضمیمه M لایحه مورد ضرورت باشد جریان شکنجه توسط معاون سکرتریت اطلاعات اردو James clapper تعقیب میشود .
هرگاه با متهمین به مثابه اسرای جنگ معامله صورت میگرفت ، اِعمال شکنجه به متهمین منتفی میشد .
اعدام های صحرائی :
در ماه می سال جاری در کانفرانس جهانی ژورنالیزم در جینوا ، Seymour Hersh که بار اول شکنجه عساکر امریکائی را در زندان ابوغریب افشآ کرد ، مدعی شد که عساکر امریکایی به اعدام های فی المجلس در میدان های جنگ افغانستان مبادرت میورزند .
نامبرده میگوید : « ... حوادث وحشتناکی در افغانستان میگذرد که به مدیا اجازه نشر آن داده نمیشود . برخی کسانیکه در جریان جنگ توقیف میشوند ، بدون بازخواست اعدام میگردند » .
محاکم صحرائی طی یک توافق ضمنی میان عساکر امریکائی واردوی اجیر افغان سازماندهی میگردد .
حین توقیف مخالفین ، افسران خارجی دو روز وقت برای دریافت معلومات تکتیکی در اینکه شخص مورد نظر طالب است و یا خیر به سپاهیان میدهند . ازان جائیکه بدست آوردن معلومات توسط افراد اردو با مشکلات تخنیکی از جمله عدم بلدیت به لسان محلی برمیخورد ، آنگاه اشخاص توقیف شده با آگاهی از خطر جانی ایکه آنها را تهدید میکند به اردوی افغان با ترکیب غیر پشتون آن تسلیم داده میشود . درین حال کافی است سه قدم از محل معامله دور شوید تا طنین گلوله های فیر شده بالای متهم
شما را از وقوع یک جنایت جنگی با خبر بسازد .
ازانچه گفتیم چنین استنباط میشود که کسانیکه به زندان بگرام راه مییابند بخت یار شان میشود .