سمسور

پوهاند داکتر مجاور احمد زيار از زمرۀ آن فرهيخته گان و فرزانه گانِ علم و ادب کشور است که سايۀ قلمش را تنها وتنها در تارکها و چکادها بايد پی گرفت. او بزرگ است و در دامنه ها نميتواند هستيت داشته باشد و «در آيينۀ کوچک» هم ننمايد. اين بهينه مرد بيشتر از پنجاه سال خم و پيچهای زنده گی، اوراق کتابها و دهليزهای دانشگاهها و مدارس را عاشقانه پيموده ومنزل زده تا به جايگاه امروزين خويش رسيده است. اين فرزانه، مرديست خود جوش و خود ساخته که از روستای «حصارک » از دامنه های «سپين غر» با اشک و آه بر خاسته وتا فراز های اکادميهای سويس و دانشگاههای برن ، هومبولت برلين و اکسفورد لندن راه زده است. کمتر ده و قريه در کشور ما يافته ميشود  که نقش تايرِ موتر سايکل، بايسکل ويا نقش پای اين پژوهشگر و محقق آنجا ها نقش نبسته باشد .او به دور ترين دره ها و قشلاقها بخاطر دريافت ريشه ها واژه ها و شناخت زبانها و گويشهای رايج در کشور سر زده است.او عاشق علم و پژوهش و آفرينش است. افزون بر بيست دفتر شعر و داستان در حدود يکصدو سی جلد اثر علمی و پژوهشی دارد که از آن ميان  چهل و دو اثر تاکنون زينت چاپ يافته اند. و افزون بر اينها بيشتر از سه هزار مقاله به زبانهای پشتو، فارسی دری ، المانی و انگليسی نگاشته است که با اين حد و مقدار پس از علامه عبدالحی حبيبی مقام دومين پژوهشگر پر کار در کشور را احراز ميکند کدام مکتب رو و دانشگاهيی باشد که نام والای اين گسترده دانش را نشنيده باشد. او يگانه متخصص ورزيدۀ زبانهای آريانی در کشور ست.

پوهاند زيار زبانشناس ، ادبياتشناس ، نژاد شناس ، پژوهشگر ، شاعر ، ژورناليست  ، نويسنده ، مترجم و نقاد ادبی و اجتماعيست. استاد زيار در عيار ساختن زبان پشتو با معيار های  زبانشناختی نوين جايگاه بی بديل دارد. همچنان او يکی از پايه گذاران و نوگرايانِ نستوۀ شعر نو و آزاد پشتو بشمار ميرود.

فرزانه گانِ کشور پيرامون شخصيت والای علمی و ادبی ايشان زياد قلم فرسايی نموده اند و ابعاد مختلف زنده گی ايشان را با مهر ومحبت بر جسته ساخته اند تا جاييکه شاعر نامدار فارسی دری جناب سيد رفعت حسينی در مورد معرفت ايشان ميگويد : « شعر کمترين  فضيلت اوست ».

استاد زيار با فضيلت گستری به زبان فارسی و پشتو  شعر می سرايد و سروده هايش سر شار از پيامهای انسانيست :

يوگوربت يم ،د ويلاړ له دنگو غرونو را الوتی

نه د چا د دانې ښکار او ، نه د چا په دام کې نښتی

د تاريخ نياوتون مې للي ، سپيناوی په هسکه غاړه

نه مې سترگې چاته ټيټې ، نه د چا پشوته پرېوتی

څه د وخت ټگی برگی او، څه زما رښتينولې وه

که پردا دومره سپين نمرو ،ديوتايانو يم تېروتی

د توپان مرغه په شان کښم ،خپله لار په غر څپو کې

نن سبا که يم په بوښته ، د ناخوالو کې کښېوتی

په تورتم کې ما بلينده ، بله ساتلې د سره شعر

د ازمون له سرې بټی ، لکه پولاد مخسور راوتی

و يا :

آب و خاک وباد و آتش ،

سنگ و ستاره و خورشيد و...

همه را پرستيديم

و به نيايش نشستيم

ولی اين همه

مارا به هم  يگانه نساخت ،

هر روزی از يکديگر دورتر گشتيم

پس بياييد :

زنده گی را پرستيم 

وبه خاطر زنده گی بهار صلح و آزادی را !

در مورد فعاليتهای ژورناليستيکی اين ابر مرد کمتر گفته شده است . ميخواهم تاکيد کنم که در سال سيزده سی وهشت خورشيدی هنگامی که هنوز شاگرد صنف اول دانشکدۀ زبان و ادبيات بود دست به فعاليتهای ژورناليستيکی زد. از گزارشگری ساده برای روزنامۀ هيواد آغازيد و تا مديريت نشريۀ وزين « آينده » ارگان مرکزی نهضت آينده افغانستان ادامه داد.  افزون  به آن از۱۳۴۰ تا ۱۳۴۱ خورشيدی- زمانی که هنوز محصل بود- معاونيت نشريۀ « وژمه » و نشرات  پشتوی  پوهنځی ادبيات را نيز عهده دار بوده  است، تا که ۱۲ سال بعد، درست در سال ۱۳۵۱که  با سند ايفل دکتورا از پوهنتون برن به کشوربرگشت، در پهلوی تدريس، مديريت آن را به دوش گرفت  و تا سال ۱۳۵۵  ادامه داد. همچنان بايد گفت که روزگاری نماينده گی افتخاری روزنامۀ «پيام» ارگان نشراتی حزب دموکراتيک خلق افغا نستان در المان شرق، که در عين حال استاد مهمان بخش افغانشناسی در شعبۀ آريانشناسی پوهنتون  هومبولت بود، نيز  به عهده  داشته است.

پوهاند زيار با نگارش مقالات متعدد و عضويت در کميته های نظارت وکنترول نشرات راديو وتلويزيون و روزنامه ها و جرايد کشور ، جوانان قلم بدست اين عرصه را در سمت و سو دادن فعاليتهای ژورناليستيکی شان  مدد رسانده و در پاکيزه نگهداشتن زبان کوشيده است.

اما پرداختن داکتر زيار به داستان  و داستاننويسی هم مساله ايست. در خور توجه او به زبانهای فارسی دری و پشتو خيلی نيکو داستان مينويسد و در آفرينش آثار داستانيش از توانمنديهای ويژه يی نيز بر خوردار است. او با نگارش داستانهايش اتوم و هستۀ نظام های فرتوت سياسی- اجتماعی کشور را با دقت و موشگافی برهنه ميسازد و به اين گونه در بيدا ری ملی و طبقاتی سهم برازنده ميگيرد. داستانهايش از زبان و تکنيک عالی و مستحکم بر خوردار هستند. آثار داستانی زيار با بيان رياليزم نقاد ارايه شده اند و معيار گزينشش وا قعيت بوده است. او همواره پرسوناژهای داستانهايش را از ميان زنده گی واقعی جامعه گز ين کرده است و اين چيزيست نظير کار های نويسنده گان بزرگ وقتی داستان کوتاۀ «زنش را پس بدهيد» نوشتۀ اين نويسنده را ميخوانيم ميبينيم که نويسنده  به «چه گفتن» و «چرا گفتن» و «برای کی گفتن» بيشتر نظر دارد. هنر را بيداری ميداند و هنر مند را بيدار کننده.

از کار های برازنده و بی بديل ديگر اين محقق والا مقام يکی هم پرداختن به زبانشناخی و گويشهای زبان فارسی دری در گسترۀ داستانهای افغانيست. بی گمان ميتوان گفت که تا کنون هيچ پژوهشگری - به  فراخنای کارکردِ داکتر زيار - به اين معمول دست نه يازيده است. پردازش به ويژه گيهای گويشیِ رُمانِ حجيمِ«کفتربازان» و يا رُمان دو جلدی«لبخندِ شيطان»  به مثابۀ رمانهای وطنی - باب تازه يی را برای پژوهشگران زبان و گويشهای فارسی باز کرده است. واضح است که داستانها منابع پر فيض و غنی و با اهميت در عرصه بيان گويشها می باشند.

 فرا نمودن سجايای علمی و فضيلتهای ادبی استاد زيار به وسعت يک علامه از حوصلۀ اين نوشته بيرون است. من اين بزرگداشت را نيکو ميدانم و به اين باور هستم که جناب پوهاند مجاور احمد زيار از زمرۀ آن شخصيتهای بزرگ ، نيک انديش ، دانشمند و عدالت پسندی است که با برخورد علمی و اکادميک خود در عرصۀ  خردِ زبانشناختی و ادبيات معاصر کشور به ويژه رشد و غنی سازی زبان پشتو بی بديل است. عمرش طولانی باد و راهش هموار.