سمسور

استاد قاسم در سال ۱۲۶۲ هـ،‌ش در گذر بارانه کابل، از بطن مادر افغان و از پدر کشمیری دیده به جهان کشود و پدرش نام اورا «قاسم جو» گذاشت.

پدر قاسم افغان، شاد روان نواب ستارجو، که دست شخصی امیر محمداعظم خان بود، نظر به دعوت امیر موصوف از کشمیر به افغانستان آمد وبعد از ازدواج در کابل ماندگار شد.

قاسم جو آوان طفولیت را در دامان مادر، صباوت را در مدرسه علیا که حیثیت یک مکتب را روزگار او داشت و فقط دروس متداوله مذهبی تدریس میشد، سپری کرد و از فیوضات قاری غلام رسول، باسواد برآمد.

پدرش ستارجو در کنار «ملکی»، به موسیقی هم دسترسی کامل داشت و به نام استاد ستارجو مدم نواز، به اصطلاح امروز سیتارنواز مشهور بود و اولین کسی شمار می رفت که، سیتار را از کشمیر به افغانستان آورد.

استاد قاسم  افغان برای اولین بار که ۱۲ یا ۱۳ سال عمر بیش نداشت، در دربار امیر عبدالرحمن خان  و به دستور و اجازه وی، شعر حافظ را با آواز دلنشین خود به اهل مجلس اجرا کرد، که مورد تحسین همگان و تفقد شاهانه امیر قرار گرفت و بخششی را هم دریافت نمود.

استاد قاسم بعد از آن به سن پانزده سالگی نزد پدرش استاد ستارجو که در دربار امیر عبدالرحمن خان سمت مطربی داشت، نخستین مراحل و اساسات موسیقی را آموخت، بعداٌ در شاگردی استاد قربانعلی پدر استاد نتو قرار گرفت و سپس آموزشی و آگاهی های بیشتر خود را نزد استاد پیاراخان (استاد هندی) که از هند به کابل آمده بود، به کمال رسانید و به سن بیست سالگی به دربار امیر عبدالرحمن خان بعد از وفات پدر، مقام یافت.

در آن وقت هارمونیه رواج نداشت و استاد ستارجو پدر استاد قاسم در دربار امیر عبدالرحمن خان بامدم یا سیتار آوازخووانی می کرد. بعدها سردار نصرالله خان حین مراجعت از هند با خود یک هارمونیه برای استفاده خلیفه قاسم آورد و استاد قاسم افغان نخستین هنرمندی بود که این افتخار را حاصل کرد و بعد از رباب هارمونیه را جاگزین ساخت. بعدها پیانو، اکاردیون، وایلون و ماندولین نیز بعد از اسکان استاد فرخ افندی در کابل، در موسیقی ما داخل شد.

استاد قاسم افغان بعد از دربار امیر عبدالرحمن خان، نزد سردار نصرالله خان برادر پادشاه وظیفه داشت و معاش اخذ میکرد. بعدها به اثر خواهشی که امیر حبیب الله خان از نصرالله خان کرد، به دربار حبیب الله خان مؤظف شد و ماهانه دو صد روپیه کابلی که معاش گزافی بود، معاش داشت و دسته هنرمندانش هر ماه پنجا رپیه کابلی معاش اخذ مینمودند.

در زمان سلطنت امان الله خان، به صفت استاد موسیقی وطن و خواننده مخصوص دربار مقرر شد. در همین دوران بود که به گرفتن شان طلا و الماس به نام نشان «مسرت» و نشان «یادگار استقلال وطن» موفق شد.

استاد در شجره موسیقی هند شاخه به وجود آورد که تا امروز به نام (طرز قاسم افغان) در میان هنرمندان شهرت دارد. او اشعار را صحیح میخواند و به بیدل و حافظ ارادت خاصی داشت و چندان شعر از برداشت که به امتحان تا چهل روز بلکه تا دو ماه غیر مکرر خوانده است.

استاد قاسم افغان، شاگردان زیادی هم مسلکی و هم شوقی تربیت داد و به جامعه هنری ما تقدیم کرد که امروز هر کدام استادان مسلم هنر موسیقی اند.

وی بعد از پادشاهی امان الله خان باوجود مخالفت ملک محسن کلکانی والی کابل، که پسر خاله رحیم گل بود، چند وقت از بابت دوستی شخصی با شاه امان الله خان به زمت بود، اما به وساطت صاحبزاده شیرجان وزیر دربار و صاحبزاده عطاءالحق خان(پدر عبدالحق واله) به دربار امیر حبیب الله خان کلکانی راه یافت و مانند گذشته از احترام برخوردار بود.

در عصر نادرشاه متنند دوره امانی از احترام زیاد برخوردار شد و نظر به فرمان پادشاه، بیست جریب زمین زراعتی در منطقه بینی حصار کابل به دست آورد. در عصر ظاهر شاه از سال ۱۳۱۲ تا ۱۳۳۵ هـ . ش مدت ۲۳ سال به حیث خواننده دربار خدمت کرد و به اخذ مدال طلایی خدمت در موقع برگزاری هفتاد و پنجمین سالگرد تولدی اش با یک عراده موتر از بودجه آمریت نقلیه وزارت در باره نایل آمد.

سرانجام، استاد قاسم افغان به تاریخ ۲۲ سنبله ۱۳۳۵ هـ.ش در میان عصر و مغرب وفات یافت و روز ۲۳ سنبله، ساعت شش عصر در شهدای صالحین، جوار زیارت تمیم انصاری (رح) به خاک سپرده شد.