سمسور

تر دې وړاندې دوی هم ورته ليدنې کړې وې او تر ټولټاکنو وړاندې یې هم د رسنیو په مخ کې یو بل ته مينه ښکاره کوله. دوی له پیله داسې ښکارېدل چې یوه ورځ به حتماً د خپلو شخصي او ګوندي ګټو د خوندي ساتلو لپاره ګډ دریځ غوره کوي.

که څه هم دوی ظاهراً د ستونزو د حل په اړه خبرې کوي، خو په اصل کې دوی خپله د ټاکنو جنجالي کولو او سیاسي بحران مهم لوبغاړي دي، ځکه دواړه نوماندانو له پیله په ټاکنو کې د درغلیو په اړه نیوکې پیل کړې دي چې دا ملي پروسه تر پوښتنې لاندې راولي او د ټاکنو خپلواک کمېسیون په دې تورنوي چې د ولسمشر اشرف غني په مشري د دولت جوړوونکي ټاکنیزې ډلې پلوي کوي.

عبدالله عبدالله چې د پخوانیو مشهورو جنګ‌سالارنو مسعود او رباني تر وژلو وروسته، ځان د هغوی ځای‌ناستی بولی او دا خبره ظاهراً همداسې هم ده، ځکه هغه په جمعیت او شمالي ټلواله کې له تېرو اتلسو کلونو را په دې خوا تر نورو په لوړو پوسټونو کار کړی، هر ځل یې ولسمشریزو ټاکنو ته ځان نوماند کړی او په شمالي ټلواله کې تر نورو مخکښ هم ګڼل شوی دی.

د کورنیو جګړو بل اصلي لوبغاړی ګلبدین حکمتیار چې لا هم د خپل ګوند مشري تر غاړې لري، ډاډه یم چې تر مرګه به دا ځای پرې نږدي او که له دې ځایه پورته کېږي هم، لکه د رباني په څېر به د دې ګوند مشري خپلو اولادونو ته په تلپاتې میراث پرېږدي.

اصلي خبره دا ده چې عبدالله سږ کال د جمعیت اسلامي ګوند نوماند و او ګلبدین هغه څوک دی چې په نوي‌یمو کلونو کې د قدرت پر سر د نه جوړجاړي له کبله د کورنیو جګړو ستر عامل وبلل شو او د کورنیو جګړو پایله دا شوه چې موقت حکومتونه، نظام، ټول بنسټونه ړنګ او کابل لوټې لوټې شو.

زه د کورنیو جګړو په وروستیو کلونو کې زېږېدلی یم. که دا وحشت مې لکه ستاسې د ډېرو کسانو په څېر په خپلو سترګو نه‌ وي ليدلی، خو په رښتینو او مستندو کیسو او د تاریخ په کتابونو کې مې د دې ګوندونو د خونړيو وحشتو او سترو جنایتونو په اړه ډېر څه لوستلي دي چې بښل یې د هيڅ انسان په زړه کې ځای نه ‌لري.

د حزب اسلامي او جمعیت اسلامي د مشرانو تر منځ د قدرت پر سر په کابل او نورو ولایتونو کې کور په کور داسې جنګونه پیل شول چې د افغانستان په تاریخ کې یې چا تصور نه‌ شو کولای.

د دوی د جګړو له کبله هېواد اوږد‌مهاله بحران ته یوړل شو، دومره بې‌ګناه افغانان وربړول شول او نور له هېوده وتښتېدل چې د نړیوالو جګړو پر مهال به هم دومره ستر وحشت د خپلو هېوادوالو تر منځ نه‌ وي ننداره شوی.

یو وخت مې د کلید ګروپ «عدالت لپاره غږونه» د یوې ځانګړې مجلې یوه ګڼه چې د کورنیو جګړو قربانیانو ته ځانګړې شوې وه، لوستله. په دې ګڼه کې د لطیفې په نوم د کابل اوسېدونکې یوې مېرمنې د تریخ ژوند کیسه را اخيستل شوې ده.

لطیفه چې د کورنیو جګړو په اور د عزیزانو او خپلو خپلوانو مرګ يې په خپلو سترګو لېدلی، غم لړلې خاطرې ورته یادې دي او ډېر تاوتریخوالی یې زغملای دی وايي، داسې وخت کې اوسېدلې چې له هر لوري یې پر کور او کورنۍ مرمۍ ورېدې.

لطیفه د کورنیو جګړو د عینې شاهدې په حیث کیسه کوي، هغه وخت ډېر بد حالت و، هره ورځ او هره شېبه د مرمیو او راکټونو غږونه یې تر غوږو کېدل. دوی د نورو خلکو په څېر ډېر بد حالت درلود، مېړه یې محمد اصف مرزایار د ډېرې بې‌وزلي له کبله اړ و چې شپه و ورځ کار وکړي، خو یوه ورځ د همدې ړندو راکټونو ښکار شو. په اوونیو اوونیو یې د مېړه مړی ورک و او هغې ته د شپږو کوچنيو اولادونو سرپرستي یوازې تر غاړې شوه.

دا یوازې د لطیفې زړه بوږنوونکې کیسه ده. په هغه مهال کې د مړو نڅاوې ننداره شوي، د خلکو په په سرونو کې مېخونه ټک‌وهل شول او ان له مېرمنو تیونه پرې شول چې د نړۍ په هيڅ جګړه کې د هېوادوالو تر منځ داسې وحشت نه‌ دی ننداره شوی.

د کورنۍ مشران مو کیسه کوي، هغه مهال حالات داسې و چې عامو سړیو نه ‌شوای کولای د کابل له یوې ناحيې بلې ته څوک لاړ شي، ځکه که به يې داسې وکړل، د جګړې ښکېلو غاړو له لورې به له مخالف ګوند سره د اړیکو په تور وژل کېدل.

هغه مهال له هر لوري راکټونه ویشتل کېدل، خو ډېر کم يې خپل هدف ته رسېدل او زیات يې د بې‌ګنا خلکو پر کورنو لګېدل دا هغه وخت و چې د جګړو له امله راغلې بې‌وزلي خپل وروستي حد ته رسېدلې وه او افغانان د ظالمو ګاونډیو ترحم ته پاتې شول.

د کورنیو او حزبي جګړو پر مهال په لرې پرتو سیمو کې خلکو ته شخصي دښمنۍ پیدا شوې. یو کس به خپل د تره زوی د همدې ګوندونو لپاره تر تېغ تېراوه، بل خپلوان به خپل نږدې دوستان د خپلو ظالمو رهبرانو لپاره وژل او نورو کسانو هم داسې کارونه د دې ګوندونو لپاره وکړل چې د دوی تر منځ د لسیزو شخصي بدي یې ان اوس خپلو لمسیانو او کړوسیانو ته پاتې ده.

له دې ټولو ویجاړیو، ناخوالو، بحرانونو، کړاوونو او مرګ‌ژوبلو سربېره دا دی خانان بیا سره خانان شول، عبدالله او د رباني زوی د ګلبدین حضور ته په ډاډه زړه ورځي او هلته ورته لکه د یوه نږدې او خواږه مېلمه په څېر ښه راغلاست ویل کېږي.

ګلبدین هم د عبدالله کور او صلاح‌الدین مرمرینو ماڼیو ته په مسکا سره ور ننوځي او هلته یې هغوی هم لکه د کلونو مسافر ښه راغلاست ویل کېږي. د نورو ګوندونو مشران چې په کورنیو جګړو کې یې د یو بل د وینو تږي وو، خو اوس په خنداګانو او مېلو سره د یو بل مېلمانه کېږي، ځکه ټوله خبره قدرت ته د بیا رسېدو او د شخصي ګټو ده.

دې خلکو د قدرت لپاره کابل ایرې اېرې کړ، لسګونه زره هېوادوالو ته یې مرګ‌ژبوله واړوله، خو دا دی نن بیا ښه ټینګ سره جوړ دي او د هيڅ رهبر زوی او لور ته په دې بحرانونو کې زیان نه ‌دی رسېدلی، بلکې برعکس هر یو له هېواده بهر ښه عصري تعلیم کړی دی، خو افسوس ځای د هغوی لپاره هغوی لپاره دی چې نن تر تورو خاورو لاندې پراته دي او د دوی په په انډوخر کې لکه د رامبېل چامبېل ګلونه په څېر توی شول.

که خلک غواړي نور ورته شخصي بدي پیدا نه‌ شي، خپل تاند ځوانان د دې تکراري او ازمایل شویو څېرو لپاره خپل ځانونه ښکار نه‌ کړي او د دې ګوندونو شومې موخې په نطفه کې وچې کړي، د دې ګوندونو پر ځای دې لومړی د خپل نظام، ملي ځواکونو او په ټوله کې د هېوادنیو له ګټو ملاتړ وکړي او د هغه چا تر شاه دې ودرېږي چې په رښتینې توګه د ولس غم ورسره وي، ځکه د دې ګوندونو لپاره که ولس هر څومره قرباني ورکړې په هيڅ یې حسابوي او یوازې خپلې شخصي او ګوندي ګټې ورته تر هر څه معتبرې دي.