سمسور

څرنګه چې قران کریم د محمد رسول الله صلی الله علیه وسلم د ژوند دعوتي او جهادي پېښې هم راخیستې او په یوه ډول د خپل رسول د دیني فعالیت داستان دی؛ نو له همدې امله یې ډېری دغه ډول لارښوونې تر ځانګړو حالاتو او شرایطو لاندې د هماغه په شتون کې له اړوندو قضایاوو سره تړاو لري، ځکه هغه د خپل قوم لپاره د الله جل‌جلاله وروستی رسول و. که قران‌کریم په غور ولولو نو ترې ښکاري چي د الهي سننو په رڼا کې نبي او رسول د ځينو مشترکاتو تر څنګ یو لړ توپیرونه هم لري. له دې جملې څخه یو توپیر یې دا دی چې رسول د ځمکې پر مخ د خپل رب مجسم حجت وي کله چې هغه د خپلې دعوتي ساحې موجودو مخاطبینو ته الهي پیغام راوړي او تر ګڼو مرحلو وروسته یې د ده پر مستقیمو مخاطبانو حجت پوره کېږي؛ نو بیا د رسالت په بهیر کې هغه مرحله راځي چې باید د خدای د اخلاقي قانون له مخې د هغه وخت د موجودو خلکو برخلیک څرګند شي چي یا په بشپړ ډول د طبيعي افتونو په وسیله له منځه ځي او یا یې سیاسي او ټولنیز نفوذ داسې ځپل کېږي چي لوی مجرمان په نابودۍ محکومېږي او رسول و ملګري یې سیاسي و ټولنیز واک تر لاسه کوي.

د رسول او نبي تر منځ همدغه توپیر ګڼو مسلمانانو نه دی درک کړی له همدې امله د جهاد او وسله‌والې مبارزې همدغسې ځانګړي قوانین په خپل لاس کې اخلي او د اوسنۍ نړۍ د هغو مسلمانو او نامسلمانو پر وړاندې یې کاروي چې په اصطلاح د جهادیانو له سخت دریځي سیاسي اسلام سره د یوه او بل عامل پر بنسټ جوړ نه وي.

د انسانو پر وړاندې د دیني نظام په نوم د خاصې ډلې د واک تپلو او خاص دین منلو په پلمه جهاد او جګړه د هیڅ دین له مخې توجیه نه لري. په قران‌کریم او نبوي سنتو کې ګڼ ځایونه د هغه جهاد یادونه شوې چي د الهي سنت له مخې د خدای د اخلاقي قانون برخه ده؛ مګر چا چې نه دی درک کړی هغوی داسې انګېري چي دا لارښوونه د لمانځه، روژې، زکات، حج او نورو په شان هر مسلمان ته متوجې ده او که یې څوک نه مني یا یې نه کوي هغه په ترتیب سره مرتد او ګنهګار دی.

همدغه منطق زموږ ټول دیني تصور او دیني منابع سخت زیانمن کړي دي، ځکه د دې فکر پر بنسټ د دین غوښتنه دا ده چي یوازې د ګوتو په شمېر څو سخت‌دریځي مسلمانان پر حق، د جنت وړ او د اخروي تلپاتې بریا موندونکي دي. هر هغه څوک چي د دوی خاص تعبیر نه مني یا کافر، مرتد او یا بې‌غیرته ګنهګار مسلمان دی. د دوی په اند نامسلمانه نړۍ به یا اسلام مني، یا به جزیه ورکوي او یا به جګړې ته چمتو کېږي، د همدغه فکر له مخې دوی د هر نامسلمان وینه تویول ثواب ګڼي، د فرانسي ورستۍ ناروا او اسلام و بشر ضد چاودونې هم د دغه فکر زېږنده دي (کېدای شي ځینې نور عوامل هم ولري، خو کله چې یې له ملاتړکوونکو ډلو او اشخاصو سره خبرې وکړئ دوی هماغه پاسنی منطق درته وړاندي کوي.)

همدا وجه ده چې موږ د تفسیر، حدیث‌پوهنې، فقهې او عقایدو په برخه کې د دین زړو تعبیرونو او تشریحاتو بیا کتنې او د دین د اصلي سرچینو په رڼا کې د نوې نړۍ له عصري غوښتنو سره سم مسلکي دیني فکر ته سخت اړتیا لرو. دا مهال باید د اسلام په روح خبر او د معاصر جهان له سیاسي، علمي، ټولنیزو، مالي او فکري غوښتنو سره اشنا مسلکي دین‌پوهان د وینا او قلم له لارې د جهاد او د هغوی له فکر سره سم اسلامي خلافت په اړه د جګړه‌مارو هغه تصورات په خپله د دین په رڼا کې رد کړي چې هره سخت‌دریځه ډله یې د خپلو وینو تویولو لپاره د الله جل‌جلاله له خوا ورکړل شوی جواز ګڼي.

د دین په وسیله د سخت‌دریځۍ پر وړاندي معقوله مبارزه یوازېنۍ لاره ده چې کولای شو په وسیله یې د خپلو ولسونو په منځ کې د هغو سخت دریځو ډلو د نفوذ مخه ونیسو چې دا مهال یې زمو په ټولنه کې د دین د ناسم تعبیر او خاصو فرهنګي حالاتو له امله ریښې کړې دي. که دولتي او مدني ټولنې دې ټکي ته په پام د سخت‌دریځۍ پر وړاندي عملي او فکري مبارزه وکړي؛ نو له یوې خوا به د ټولنیزې او علمي اړتیا پر بنسټ هغه تشه ډکه شي چې دا ډېر وخت یې اړتیا احساسېږي او له بلې خوا به زموږ په ټولنه کې سخت‌دریځو ته د ناولې څېرې څرګندولو فرصت په لاس نه ورځي. د سخت‌دریځۍ پر وړاندې بې‌تفاوته پاتېدل هماغه پایلې لري چي نن موږ ورسره مخ یو، د دې ناولې پدیدې پر وړاندې د مبارزې لپاره د دین له سم او بشردوست تعبیر پرته بل هیڅ لاره نه شته، که موږ غواړو چې بدمرغۍ او ناخوالې مو پای ومومي؛ نو له دين څخه د ناوړې استفادې مخنیوی یې یوازینۍ لار ده.

سرخط‬ ورځپاڼه