سمسور

هلمند یکی از ولایات ناامن در جنوب کشور است. این ولایت مرز طولانی با پاکستان دارد و بخشی از مردم ایران نیز از همین ولایت آب میخورند. در عین حال، هلمند دارای معادن فراوان است و بخش بزرگ مواد مخدر افغانستان نیز از همین ولایت به دست میآید. این ویژگیها باعث شده که علیرغم تلاشهای وسیع نیروهای امنیتی و سربازان خارجی در هلمند، این ولایت همچنان از نگاه امنیتی آسیبپذیر باشد.

هلمند با ولایت کندز قابل مقایسه نیست. کندز تنها از نگاه نظامی برای مخالفان مسلح دولت اهمیت داشت و امکان دستاندازی کشورهای همسایه هم در این ولایت محدود بود. اما با توجه به ویژگیهایی که برای هلمند برشمردیم، آسیبهای فراوانی متوجهی این ولایت است.

هلمند یکی از ولایات استراتژیک برای طالبان در جنوب کشور است. این گروه با تسلط بر این ولایت، ضمن تأمین رابطه با شورشیان و حامیان شان در آن سوی خط دیورند، به سادگی میتوانند امنیت سایر ولایات در جنوب را با خطر مواجه کند. ارزگان، قندهار، زابل و غزنی، ولایاتی میباشند که با سقوط هلمند، روزهای بدی را تجربه خواهند کرد. از این رو، طالبان با درک اهمیت سوقالجیشی هلمند سعی دارند تا پای جان و با تمام قوت برای تسلط بر ولایت هلمند، علیه نیروهای دولتی بجنگند.

از جانب دیگر، هلمند بزرگترین تولیدکنندهی مواد مخدر افغانستان است. مواد مخدر این ولایت یکی از منابع بزرگ تأمین مالی طالبان در 14 سال گذشته بوده است. در کنار این، هلمند دارای معادن فراوان از جمله یورانیم است. گزارشها نشان میدهد که هم طالبان و هم مافیای معادن تلاش دارند کنترل شان بالای این معادن را همچنان حفظ کنند. آنها تا هنوز معادن زیادی را به شکل غیرقانونی و با میلهی تفنگ از این ولایت استخراج و به پاکستان قاچاق کردهاند. از این رو، هلمند یکی از معدود ولایاتی در کشور است که میتواند بخش اعظمی از نیازهای مالی طالبان را تأمین کند. به همین دلیل است که طالبان تلاش دارند کنترل خود بر بخشهایی از این ولایت را حفظ کنند و از این طریق به فعالیتهای هراسافگنانهی شان در سراسر افغانستان ادامه دهند.

همچنین هلمند یکی از ولایات مناسب برای کامروایی طالبان وابسته به ملااخترمحمد منصور است. این شاخهای از طالبان نه در زابل و فراه در جنوب و غرب کشور و نه در ننگرهار در شرق کشور قادر است برای خود جای پا باز کند. ملااخترمحمد منصور در زابل و قندهار با مخالفت طالبان شاخهی ملارسول نیازی روبهرو است و در فراه و ننگرهار با مخالفتهای گروه داعش. به همین ترتیب، ولایات شمالی و شمالشرقی هم با توجه شرایط متفاوتی که نسبت به هلمند دارد، ساحات مناسبی برای فعالیت این گروه از طالبان نیست. به همین دلیل، ملااخترمحمد منصور با بسیج جنگجویان زیر فرمانش و جمعآوری آنها از سایر ولایات تمام توش و توانش را برای تسلط بر ولایت هلمند متمرکز کرده است. این گروه فکر میکند با تسلط بر ولایت هلمند، پایگاه نستاً پایداری برای مقاومت در برابر دولت و مخالفانش از جمله شاخهی ملارسول نیازی به دست میآورد.

از طرف دیگر، پاکستانیها و ایرانیها نیز بخشی از معادلهی جنگ در ولایت هلمند هستند. ایران با دامن زدن به ناامنیهای هلمند دو هدف عمده را دنبال میکند. هدف اول این کشور، جلوگیری از تطبیق پروژههای زیربنایی بهویژه اعمار بندهای آبگردان بر فراز دریای هلمند است. هدف دوم ایران در هلمند، سبوتاژ پروژهی تاپی است که قرار است بخش از خط لولهی انتقال گاز تاپی از خاک هلمند عبور کند. به همین دلیل، ایران با کمک به گروههای مسلح غرمسوول و طالبان میکوشد هلمند به امنیت و ثبات نرسد.

پاکستان از آنجایی در همسایگی هلمند قرار دارد نیز اهدافی در این ولایت دارد.

عمدهترین اهداف این کشور، مسلط ساختن طالبان در هلمند و استخراج معادن این ولایت میباشد. مضافاً پاکستان یکی از ترانزیتکنندگان مواد مخدر هلمند است و تلاش دارد به تجارت غیرقانونی مواد مخدر در این ولایت کماکان ادامه دهد.

با توجه به ویژگیهایی که برای هلمند برشمرده شد، میتوان گفت که جنگ هلمند ابعاد گوناگون دارد و طالبان به تنهایی در برابر دولت در این ولایت قرار ندارند. مافیای معادن و قاچاقبران مواد مخدر هم در جنگ هلمند دخیل اند و دوست دارند دامنهی ناامنی در این ولایت وسعت بیشتر پیدا کند. به همین شکل، پاکستان و ایران نیز در ناامنیهای هلمند دخیل و از هر راه ممکن برای جنگ جاری این ولایت هیزمکشی میکنند. بنابراین، دولت نه تنها در برابر طالبان که در برابر یک دسیسهی بسیار بزرگ از سوی همسایه‌های افغانستان در هلمند قرار دارد. اگرچه دولت هم اکنون تلاش دارد گلیم ناامنیها در این ولایت را جمع کند ولی با توجه به عوامل متعدد ناامنی در هلمند، به نظر نمیرسد به زودی به این هدف نایل شود.